در آیات اولیه سوره دخان اهمیت شب قدر آشکار می شود.« حم(1) وَ الْکِتَابِ الْمُبِینِ(2) إِنَّا أَنزَلْنَهُ فىِ لَیْلَةٍ مُّبَرَکَةٍ إِنَّا کُنَّا مُنذِرِینَ(3) فِیهَا یُفْرَقُ کلُُّ أَمْرٍ حَکِیمٍ(4) أَمْرًا مِّنْ عِندِنَا إِنَّا کُنَّا مُرْسِلِین»(دخان/1-5) (سوگند به این کتاب روشنگر. (2) ما آن را در مبارک شبى نازل کردیم. ما بیمدهنده بودهایم. (3) در آن شب هر فرمانى بر حسب حکمت صادر مىشود، (4) فرمانى از جانب ما. و ما همواره فرستنده آن بودهایم.) خداوند در این آیات می فرماید کتاب زندگی در شب پر برکتی نازل شد که در آن شب حق و باطل و هر امر خیری تخصیص پیدا می کند و این امر از جانب خداوند متعال خواهد بود.
علامه طباطبایی در ذیل این آیات به بحث شب قدر و نزول قرآن اشاره کرده و با آیات قرآن نشان می دهد که هر سال این شب در ماه رمضان تکرار می شود. « إِنَّا أَنْزَلْناهُ فِی لَیْلَةٍ مُبارَکَةٍ إِنَّا کُنَّا مُنْذِرِینَ" مراد از" لیله مبارکهاى که قرآن در آن نازل شده" شب قدر است، چون از آیه شریفه " إِنَّا أَنْزَلْناهُ فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِ (قدر/1)" این طور استفاده مىشود. و منظور از" مبارک بودن آن شب" این است که ظرفیت خیر کثیرى را داشت، چون" برکت" به معناى" خیر کثیر" است، و قرآن خیر کثیرى است که در آن شب نازل گشت، و رحمت واسعهاى است که دامنهاش همه خلق را گرفت، هم چنان که خودش فرموده:" وَ ما أَدْراکَ ما لَیْلَةُ الْقَدْرِ لَیْلَةُ الْقَدْرِ خَیْرٌ مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ" (قدر/2و3). از ظاهر لفظ آیه چنین برمىآید که شب مزبور یکى از شبهایى است که در روى زمین دور مىزند، و از ظاهر جمله" فِیها یُفْرَقُ کُلُّ أَمْرٍ حَکِیمٍ" با در نظر داشتن اینکه صیغه مضارع (یفرق) استمرار را مىرساند، فهمیده مىشود که شب مزبور همواره در روى کره زمین تکرار مىشود. و از ظاهر جمله" شَهْرُ رَمَضانَ الَّذِی أُنْزِلَ فِیهِ الْقُرْآنُ" (بقره/185) چنین برمىآید که مادامى که ماه رمضان در کره زمین تکرار مىشود، آن شب نیز تکرار مىشود، پس نتیجه مىگیریم که شب مزبور همهساله تکرار مىشود، و در هر سال قمرى در ماه رمضان همان سال یک بار تکرار مىگردد.»( المیزان ج18 ص120)
بعد از این علامه به آیه سوم اشاره می کند که " فِیها یُفْرَقُ کُلُّ أَمْرٍ حَکِیمٍ" ضمیر در" فیها" به" لیلة" برمىگردد. و" فرق"- که ماده اصلى" یفرق" است- به معناى جدا کردن چیزى از چیز دیگر است، به طورى که از یکدیگر متمایز شوند. و در مقابل این معنا کلمه" احکام" قرار دارد. پس امر حکیم عبارت است از امرى که الفاظش از یکدیگر متمایز نباشد، و احوال و خصوصیاتش متعین نباشد، هم چنان که آیه" وَ إِنْ مِنْ شَیْءٍ إِلَّا عِنْدَنا خَزائِنُهُ وَ ما نُنَزِّلُهُ إِلَّا بِقَدَرٍ مَعْلُومٍ" (حجر/21) نیز به این معنا اشاره دارد.
بنابراین، امور به حسب قضاى الهى داراى دو مرحلهاند، یکى اجمال و ابهام، و دیگر مرحله تفصیل." شب قدر" هم بطورى که از آیه" فِیها یُفْرَقُ کُلُّ أَمْرٍ حَکِیمٍ" برمىآید، شبى است که امور از مرحله احکام و ابهام به مرحله فرق و تفصیل بیرون مىآیند. و از جمله امور یکى هم قرآن کریم است، که در شب قدر از مرحله احکام درآمده، و نازل مىشود، (یعنى در خور فهم بشر مىگردد)(المیزان ج18 ص122)
از این آیه برداشت می شود که در شب قدر سرنوشت ما که وابسته به خواسته ها و اعمال ماست به تفصیل در می آید. به عبارت دیگر ما در مورد آینده خود فکر و آرزو می کنیم و برخی اوقات در تخیل آینده ای سراسر نیکی و خوشبختی بسر می بریم. تصمیم تمام و کمال یک انسان در مورد کارها و امور آینده اش به تفصیل در شب قدر رقم می خورد. مثلا یک بنده حقیقی آرزو می کند ازدواجی کند که همسرش کمک او در اطاعت الهی باشد، آرزو می کند شغلی بدست آورد که بهترین راه برای بدست آوردن رضایت الهی باشد که نیکی و خیر دنیا و آخرت را بهمراه آورد یا آرزوی فرزندی صالح می کند. اینها خواسته های ماست که فقط به درگاه خداوند متعال می بریم و شب قدر آن شبی است که این خواسته ها در پرونده سرنوشت ما نوشته می شود. و قدر و منزلت هر یک از انسان ها به اندازه خواسته های ایشان است، قطعا کسانی که در چنین شبی به شکلات و شیرینی راضی می شوند حسرت خواهند برد.
فکر می کنید باید چه خواسته ای داشته باشیم که نه حسرت بخوریم و نه کوچک بمانیم؟
بزرگی انسان در توجه به بی نهایت و جهان نامحدود است، انسان دنبال نامتناهی شدن است زیرا وجود او از روح که امری از طرف پروردگار است، تشکیل شده. خواسته های دنیایی انسان هم باید به آخرت متناظر باشد.
در شب قدر هم باید به گذشته خویش نظر داشته باشیم و هم به آینده و در این دوطیف سرنوشت خود را رقم می زنیم. از گناهان و خطاهای خویش در گذشته استغفار جسته و برای آینده بهتر از خداوند متعال طلب عافیت و خیر می کنیم. پس در این شب چگونه است حال بندگان که بتوانند آرامش داشته باشند بلکه همه آنهایی که مقداری به اهمیت این شب پی برده اند در اضطراب و التهاب از اینکه مورد مغفرت و عافیت قرار می گیرند هستند. هرکسی که در اضطراب است حتی در دنیای خود مدام به خداوند پناه می برد و ذکر می گوید برای همین سفارش شده است که در شب قدر بسیار به دعا و نماز تلاش کنید.
چنانکه قرآن در این شب نازل شده و قرآن کتاب زندگی و یافتن خیر و دوری از شر است باید تمام راه زندگی و سرنوشت و خواسته های خود را با معیار قرآن تطبیق دهیم تا به بهترین زندگی در دنیا و آخرت دست یابیم. پس می توان ادعا کرد هر شب قدر، شب پیوند مجدد بنده خدا با قرآن، سخن خدا و بالاخره خود خداست تا برای همه زندگی با خدا پیوند داشته باشد.
